Wat is een orkaan en hoe ontstaat hij?

Orkanen, tropische cyclonen en tyfonen zijn regelmatig in het nieuws. Het zijn zeer krachtige stormen die soms voorkomen in gebieden met warm zeewater. Naast veel wind kunnen zeer veel regen en stormvloed grote overlast veroorzaken.

Een tropische cycloon, orkaan of tyfoon zijn dezelfde weerfenomenen alleen op een andere plek in de wereld:

• Tropische cycloon: boven de Indische Oceaan en in de Golf van Bengalen
• Orkaan: boven de Atlantische Oceaan, het oostelijke deel van Grote Oceaan, de Caribische Zee en de Golf van Mexico
• Tyfoon: In het westelijke deel van de Grote Oceaan (de oostkust van Azië)

Schaal van Saffir en Simpson

Vanaf windkracht 12 (een gemiddelde windsnelheid van 117 km/uur) wordt een tropisch systeem een orkaan, tyfoon of tropische cycloon genoemd. Ze kunnen qua kracht weer worden onderverdeeld in vijf klassen met gebruik van de Schaal van Saffir en Simpson.

Kenmerken van een orkaan

Naast minimaal windkracht 12 heeft een orkaan andere duidelijke karakteristieken. Zo heeft hij een warme kern: de warmste lucht bevindt zich in het midden, in het eventueel aanwezige oog. Verder is sprake van grote onstabiliteit dus er ontstaan constant zware buien. Tot slot moet er een gesloten circulatie zijn. De stroming rond een orkaan wordt niet onderbroken. Er zijn geen fronten (koufront, warmtefront) zoals bij een gewone (storm)depressie die we in België kennen.

Wat is nodig voor het ontstaan van een orkaan?

• Voldoende warm zeewater. Het zeewater moet minstens 26,5 graden zijn en minimaal 50 meter diep om een tropische depressie uit te laten groeien tot orkaan.
• Een sterke afname van temperatuur met de hoogte. Hierdoor ontstaan zware buien, waarbij vocht condenseert en warmte-energie vrijkomt.
• Een al bestaande verstoring in de atmosfeer, zoals een groepje onweersbuien. Vaak beginnen orkanen boven de Atlantische Oceaan als onweerscomplex in West-Afrika.
• Weinig wind op hoogte. Een krachtige wind op hoogte trekt orkanen kapot. Vaak veranderen ze dan in gewone stormdepressies.

1-2 miljoen atoombommen

De belangrijkste energiebron is het vrijkomen van warmte-energie als waterdamp condenseert tot wolken. Je kan een orkaan visualiseren als een grote warmtemotor. Zolang het systeem zich boven warm water bevindt zal de motor blijven draaien.

De hoeveelheid warmte-energie die vrijkomt bij een flinke orkaan is 75-150 exaJoule per dag (exa = 1.000.000.000.000.000.000). Dit is ongeveer 50x de hoeveelheid elektrische energie die de mensheid per dag gebruikt en gelijk aan 1-2 miljoen Hiroshimabommen.